İnanç ve Ahlak Bağlamında Alevi Öğretisi

Aleviliğin ahlaki özünü oluşturan Kâmil İnsan kuramı çok özel bir teoloji ile desteklenmektedir. Yani Alevi inancı, Alevi ahlakının türevidir. Bu anlamda Alevilik olgusu ahlak ile dini özel bir yapıda bağdaştırır, birleştirir. Ortodoks İslam anlayışının tam tersine ahlak ilkelerini Allah ya da Tanrıya dayandırmaz. Alevi inanç evrenindeki Hakk tasarımı, tümüyle gnostik ve teosofik bir kurgudur. Yani tüm evreni yukarıdan aşağıya hiyerarşik biçimde yaratan mutlak bir güç anlamındaki Ortodoks dindarlık Alevilikte yoktur. Buna karşılık Alevilikte varlıklar arasında mahiyet itibariyle hiyerarşik bir üstünlükten söz edilemez. Tüm panteist anlayışlar gibi Alevi teolojisi de evreni Tanrısallık içeren; Hakkın değişik derecelerdeki tecellileri arasında bir üstünlükten çok, varoluş anlamında özdeşliği kabul eden bir kozmoloji ve ontolojiye sahiptir. Her nesnenin bir canı bir ruhu vardır.